“De ontwikkeling van het leven wordt meer bepaald door samenwerking dan door competitie.”

Wetenschappers zoeken al jaren naar de oorsprong van het leven. Ze doen dat op twee manieren: de eerste route vergelijkt bestaande planten en dieren met fossiele levensvormen uit een ver verleden. Bij de tweede aanpak kijkt men in een laboratorium, hoe primitieve organismen uit eenvoudige chemische stoffen gevormd kunnen worden.

De eerste route gaat uit van de hechte samenhang tussen alle vormen van leven op aarde. Mensen, dieren, planten en bacteriën hebben allemaal exact dezelfde moleculaire opbouw en het is heel logisch om aan te nemen dat ze van één gezamenlijke voorouder afstammen. Men is er zo in geslaagd om het levensspoor te traceren tot zeer oude microben, die lang geleden en nu nog steeds op de oceaanbodem voorkomen, in de buurt van vulkanische bronnen! Deze microben leven niet van zonlicht, maar van chemische reacties ver onder het aardoppervlak. Pas later hebben sommige van deze microben leren leven in het zonlicht in aanwezigheid van zuurstof en zich uiteindelijk ontwikkeld tot planten en dieren. Al met al indrukwekkende en verrassende ontdekkingen! Maar nog altijd blijft er een geweldige kloof tussen de niet levende wereld van chemische stoffen en de levende wereld van deze oudste microben.

Ook de tweede aanpak heeft belangwekkende resultaten opgeleverd. Men kan eiwitten en DNA in het laboratorium maken. Deze stoffen zijn de bouwstenen van het leven, om zo te zeggen de hardware (eiwitten) en de software (DNA) van het leven. Maar waar komt de genetische code in het DNA vandaan? Hoe weet DNA dat het een genetische code heeft, die de groei van een organisme moet regelen? Na een eeuw zoeken blijft dit nog altijd een mysterie.

Het leven heeft een heel bijzondere eigenschap, totaal anders dan de levenloze natuur. Normaal gesproken raakt alles wat aan zichzelf overgelaten wordt in verval. IJzer roest. Een verlaten gebouw vervalt tot een ruïne. Bergtoppen verweren etc. Maar het leven heeft de merkwaardige eigenschap om tegen deze stroom in te gaan. Om in plaats van chaos, orde te creëren. Enigszins te vergelijken met de zwaartekracht die ook een zekere orde uit de chaos van het heelal bewerkstelligt. Waar komen die onverwachte vormen van ordening vandaan? Mist de wetenschap iets fundamenteels en kunnen we daarom deze richting van het leven en van de tijd niet verklaren?

Ik kan het niet bewijzen, maar denk van wel. Waarschijnlijk komt er ooit nog eens een wetenschappelijke revolutie, die nog meer impact heeft dan de ontdekkingen van Copernicus ( ‘de aarde draait om de zon’) en van Darwin (‘de mens stamt af van de aap’) bij elkaar opgeteld. Dan is het leven niet toevallig zoals velen nu denken, maar in de kiem aanwezig in materie. Dan komt leven waarschijnlijk niet alleen op aarde voor, maar op allerlei andere planeten in het heelal.