“…ontsluit niet alleen het verleden, ook de toekomst.”

In de prehistorie moest alle wijsheid onthouden en van persoon op persoon overgedragen worden. Dat vergt veel inspanning, waardoor men nauwelijks aan iets nieuws toekomt. Mondelinge culturen zijn meestal traditioneel:  “het ware is niet nieuw – het nieuwe is niet waar”. Maar door het schrift gaat dat veranderen. Schriftelijke – in plaats van mondelinge communicatie is weliswaar een verschraling, maar ook een verrijking want het opent de mogelijkheid tot vernieuwing en wel op vier manieren: meer (extern) geheugen; meer communicatie – zelfs met mensen die ver weg wonen of later leven; meer objectieve kennis; en tenslotte op den duur een ander tijdsbesef.

Het schrift ontwikkelde zich over een periode van duizenden jaren: symbolen, fiches, spijkerschrift, hiëroglyfen, pictogrammen. Het eerste klankschrift stamt vermoedelijk van de Midianieten, een semitisch volk dat omstreeks 1700 voor Chr in de Sinaï woonde. Een slaaf in de kopermijnen of een handelsreiziger in Egypte wilde die moeilijke hiëroglyfen vereenvoudigen en bedacht één van de grootste uitvindingen ooit: letters! Betekenisloze klanken genoteerd in abstracte symbolen. Het lijkt super omslachtig maar het blijkt geweldig efficiënt, want je hoeft maar 20 tekens te leren om alle mogelijke woorden en zinnen te schrijven. Later nemen de Hebreeërs en Feniciërs dit medeklinker-schrift over. Nog weer later rond 700 BC voegden de Grieken er klinkers aan toe en was het alfabet compleet.

Waarom bevordert het schrift objectiviteit? Kijk eens naar de verschillen tussen luisteren en lezen. Als je echt wil luisteren, moet je tijdelijk aan de spreker de leiding van je gedachten toevertrouwen. Luisteren betekent meedoen en deelnemen. Bij lezen is dat anders. Dan heb je meer afstand tot de auteur en de tekst. Je leest zo lang en zo snel als je wilt. Je slaat nog eens terug of bladert vooruit. Bij lezen kan je kiezen: meedoen of nadenken, deelnemen of waarnemen!

Het schrift leidt dus tot meer afstand en reflectie en heeft het menselijk denken sterk beïnvloed. Het belangrijkste is wel de overgang van een cyclisch naar een lineair tijdsbesef. Het is niet zo verwonderlijk dat de joden daarin voorop gingen, want juist in hun regio werd het (medeklinker) alfabet al vroeg gebruikt.

Natuurvolken en mondelinge culturen leefden bij de cyclus van de seizoenen en ook hun geschiedenis werd als een cyclus opgevat. Het voorbije komt weer terug. In wezen verandert er weinig. Maar bij lezen en schrijven volg je de lijn van de regels. Elke tekst heeft een begin en een einde. Door de toegenomen kennis, over een langere periode dan het eigen leven en door het lineaire denken gingen de Joden de geschiedenis als een lijn in plaats van als een cirkel opvatten, met een richting en een toekomst. God leidt zijn volk door de tijd. Spanning in plaats van berusting. Een mensenleven doet er toe. Alles doet er toe!

Het schrift wekt de geschiedenis tot leven, niet zozeer omdat historische feiten voortaan gedocumenteerd worden, maar vooral omdat men daardoor steeds meer oog voor verandering en voor de toekomst krijgt.